Năm 2019, tại Việt Nam có 2 sự kiện nổi bật về ba kích tím là nhân giống thành công ba kích tím Ba Chẽ bằng phương pháp nuôi cấy mô và phát hiện rừng ba kích tím tự nhiên lớn nhất cả nước gần 1000 hecta tại xã Phước Đức, huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam.

Nhân giống thành công ba kích tím bằng phương pháp nuôi cấy mô tại Ba Chẽ, Quảng Ninh

Sự kiện nổi bật về ba kích tím đầu tiên là nhân giống thành công cây ba kích tím tại Ba Chẽ. Hiện trạng nhiều năm qua, nhu cầu cây giống ba kích tím rất lớn & thường xuyên khan hiếm cây giống. Giống ba kích tím lại có tỷ lệ hỏng rất lớn, dẫn tới giá thành cây giống cao, giá ba kích thành phẩm liên tục tăng qua các năm. Thực hiện đề án bảo tồn và phát triển một số loài cây dược liệu, huyện Ba Chẽ đặt mục tiêu đến năm 2030 phát triển 1000 héc ta trồng cây ba kích tím. Từ năm 2017, UBND huyện Ba Chẽ đã tập trung hỗ trợ các dự án phát triển sản xuất cho nhiều hộ dân tham gia trồng và nhân giống cây ba kích. Năm 2019, việc nhân giống cây ba kích tím bằng công nghệ nuôi cấy mô đã thành công, mở ra cơ hội lớn trong việc phát triển mở rộng diện tích trồng ba kích tại Ba Chẽ. 

Mô giống sau khi nhập từ Trung tâm Khoa học và Sản xuất nông lâm nghiệp tỉnh Quảng Ninh về sẽ được cấy vào các bầu đất (làm sẵn) sau đó tưới nước vừa đủ, phủ túi nilon kín luống trong vòng 15-20 ngày. Sau thời gian này, để cây giống thích nghi dần với điều kiện thời tiết, sẽ tháo dần túi nilông tại 2 đầu luống. Đặc biệt, cây ba kích thích nghi với bóng tán xạ, vì vậy khi ươm giống phải làm các giàn chống nắng cho cây. Để cây ba kích tím phát triển nhanh, hàng ngày phải thường xuyên tưới nước (mùa hè tưới 2 lần/ngày) kết hợp với bón phân, làm cỏ, phòng trừ sâu bệnh. Thời gian từ lúc vào bầu đến khi cây có thể xuất bán được, mất khoảng 8 tháng.

Nhân giống cây ba kích tím bằng phương pháp nuôi cấy mô – Nguồn: baoquangninh

Giống ba kích tím sản xuất bằng công nghệ nuôi cấy mô được người dân Ba Chẽ đánh giá cao, cây ba kích thích nghi tốt với điều kiện khí hậu địa phương, phát triển nhanh và khỏe mạnh. So với giống ba kích thực hiện bằng giâm hom, thì giống ba kích trồng từ phương pháp nuôi cấy mô cho thu hoạch sai; củ, rễ đều to hơn.

Ba kích trồng từ phương pháp nuôi cấy mô

Phát hiện rừng ba kích tím tự nhiên gần 1000 hecta tại xã Phước Đức, huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam

Năm 2019, tại rừng phòng hộ Đắk Mi (xã Phước Đức, huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam) đã phát hiện một rừng ba kích tự nhiên lớn khoảng 1.000ha. Đây được nhận định là rừng ba kích tím tự nhiên lớn nhất từ trước tới nay tại Quảng Nam. Sau khi phát hiện, ban lãnh đạo tỉnh đã lập tức triển khai đề án bảo tồn rừng ba kích tím – 1 trong 9 loại dược liệu quý nhất của Việt Nam.

Khu vực rừng phòng hộ Đắk Mi

Phát hiện và bảo vệ rừng ba kích tím tự nhiên nằm trong khu vực rừng phòng hộ Đắk Mi. Từ lòng hồ thủy điện Đắk Mi 4, chỉ mất khoảng hơn một giờ đi thuyền và 30 phút đi bộ lên núi sẽ tới nơi. Theo lời cán bộ kiểm lâm, mỗi gốc ba kích ở đây thường có bộ rễ chùm dài từ 40-50cm bám sâu dười lòng đất, đoạn lớn nhất cũng bằng ngón tay và có màu vàng nhạt.

Kể từ khi được phát hiện, rừng ba kích tím tự nhiên này đã được chuyển cho hạt kiểm lâm rừng phòng hộ Đắk Mi quản lý. Hạt kiểm lâm có trách nhiệm quản lý và bảo tồn rừng ba kích tím, đồng thời nhân giống ba kích tím để cung cấp cho người dân trồng ở những khu rừng khác trên địa bàn huyện Phước Sơn. Phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam – ông Lê Trí Thanh cho biết “Rừng sâm ba kích tím tự nhiên nằm trong rừng phòng hộ Đắk Mi và mới được phát hiện khoảng 2 năm trở lại đây, sở dĩ thời gian qua cơ quan chức năng chưa mạnh dạn công bố quần thể ba kích tím ở Phước Sơn vì lo sợ các đối tượng, người dân sẽ vào rừng tận diệt, gây khó khăn cho công tác bảo tồn.

Ngay khi phát hiện rừng ba kích tím tự nhiên này, ban quản lý rừng phòng hộ Đắk Mi đã xây dựng một trạm bảo vệ kiên cố ở cửa rừng. Đồng thời cắt cử 4 cán bộ Kiểm lâm túc trực 24/24, đi thuyền quanh lòng hồ và luồn sâu vào trong rừng để tuần tra cũng như giám sát, hạn chế người dân ra vào rừng.”

Giá trị y học của củ ba kích tím

Ba kích có tên khoa học là Morinda Officinalis How, thuộc họ cà phê. Ba kích có 2 loại: ba kích trắng và ba kích tím. Ba kích là cây sống lâu năm, leo bằng thân quấn, rễ dạng củ, xoắn như ruột gà to khoảng 1 – 2cm, dài trung bình từ 15 – 20cm, chia thành nhiều đoạn to thắt không đều. Lá ba kích có hình bầu dục, có lông ở viền và gân đối xứng nhau.

Trong củ ba kích có chứa chất antraglycozid, đường, nhựa, axit hữu cơ gentianine, carpaine, choline, trigonelline, díogenin, vitamin B1, morindin, vitamin C, phytosterol và tinh dầu. Ba kích có tác dụng bổ thận, tráng dương, tăng cường sinh lực, bổ gân cốt, khử phong thấp, đau lưng, đau đầu gối, tiêu đờm… Bên cạnh đó ba kích còn giúp tăng cường trí não, chữa di mộng tinh ở nam giới và kinh nguyệt không đều ở phụ nữ. Vì có giá trị ý học cao nên ba kích tím tự nhiên bị khai thác nhiều dần trở nên khan hiếm, chỉ còn xuất hiện ở một số vùng gần biên giới và quần đảo xa nơi ít người sinh sống.

Ba kích hiện nay được trồng và nhân giống nhằm đáp ứng nhu cầu cho thị trường dược liệu. Ba kích tự nhiên được cho rằng mang lại giá trị dược liệu nhiều hơn ba kích trồng. Vì mọc lên trong điều kiện khó khăn, nguồn dinh dưỡng ít ỏi nên ba kích tím tự nhiên phải liên tục tích tụ dưỡng chất và duy trì sự sống. Xem thêm Bài viết Phân biệt ba kích rừng và ba kích trồng

Cây ba kích có rất nhiều ứng dụng hữu ích trong đời sống bởi giá trị y học cao mà nó mang lại. Ba kích có thể giúp chữa bệnh cũng như tăng cường sức khỏe cho người dùng nếu như sử dụng đúng cách. Phần lõi của củ ba kích chứa độc nên được tách bỏ trước khi sử dụng.

Tuỳ thuộc vào mục đích sử dụng mà ba kích tím sẽ có các cách dùng khác nhau như phơi khô ba kích tím rồi sắc với thuốc, ba kích nấu với thức ăn hoặc phổ biến nhất là ba kích tím ngâm với rượu. Tuy nhiên cần sử dụng đúng cách để phát huy hiệu quả dược tính của củ ba kích tím, và tránh các phản ứng phụ không đáng có. Mời quý khách tham khảo bài viết “Cách ngâm rượu ba kích tốt và an toàn cho sức khỏe”

Tiềm năng kinh tế từ rừng ba kích tím tự nhiên Quảng Nam có phần lớn diện tích là đất lâm nghiệp, độ che phủ rừng hiện đạt 58,64% với nhiều loại cây dược liệu phong phú. Cây ba kích tím là cây dược liệu quý ưa bóng râm, phát triển tốt ở những vùng có đặc trưng khí hậu nhiệt đới, một năm có hai mùa rõ rệt (mùa mưa và mùa khô), vậy nên tỉnh Quảng Nam rất phù hợp để phát triển loài cây này. Trước khi phát hiện rừng trồng ba kích tím tự nhiên, tỉnh Quảng Nam vốn đã có hơn 2.400 ha dược liệu quý. Nơi quần thể ba kích tím tự nhiên được tìm thấy gần đây cũng nằm tiếp giáp với khu vực mà tỉnh đang trồng thử nghiệm 10 ha cây dược liệu sa nhân. Vậy nên tỉnh đã lập tức triển khai đề án bảo tồn và phát triển 9 loại cây dược liệu, trong đó có cây ba kích tím. Theo đó, diện tích dược liệu sẽ mở rộng lên đến gần 40.000 ha.

Dược liệu sẽ là cây trồng chủ lực của tỉnh Quảng Nam, không chỉ xóa đói mà còn là cây làm giàu cho người dân tại 9 huyện nghèo miền núi của tỉnh Quảng Nam. Việc phát hiện ra quần thể ba kích tím đã mở ra cơ hội mới để người dân có nguồn thu nhập ổn định. Với giá trên thị trường giao động từ 400-500 nghìn một cân ba kích tím tự nhiên, giám đốc Ban quản lý rừng phòng hộ Đắk Mi tin rằng đây sẽ trở thành nguồn kinh tế chủ lực của tỉnh trong tương lai.

Ruoubakich.com.vn tổng hợp

Quay về trang chủ Rượu ba kích